Opzoeken

De velwig is een ca. 30 cm lange vaak houten wig die bij het vellen van dikke bomen in de zaagsnede gedreven wordt om het klemmen van de zaag te voorkomen en de boom in de goede richting te doen vallen. Er worden er meestal twee of drie samen gebruikt. Ook bij het in stukken zagen van de gevelde boom kunnen deze wiggen voorkomen dat de zaag vastloopt. In plaats van de velwig wordt soms een kloofwig aangewend. Soms bestaat de velwig uit een houten (haagbeuk of es) of plastic wig met schacht. Het wigvormig deel wordt beschermt door een aluminium wigschoen voorzien van groeven. Het andere uiteinde bevat een aluminium ring. Beide om schade van (ketting)zaag en hamer te voorkomen. [MOT]

Rol in een beugel waarmee men zowel ruwe als gladde, grote vlakken gemakkelijk en snel kan verven. Er bestaan ook verfrollers waarmee men structuur op de pas geverfde muur kan aanbrengen. De rol kan in verschillende afmetingen (breedte ca. 7-25 cm; diameter ca. 2,5-10 cm) en uit verschillende materialen (bv. wol, geitenhaar, microvezels, nylon, polyester, schuimrubber, …) bestaan afhankelijk van de soort verf die men gebruikt en het materiaal (hout, pleister, baksteen, …) waarop men schildert. Ook de lengte van de haren wordt hierdoor bepaald. De rol heeft een verende kern uit (schuim)plastic (1) die soms uitneembaar is. De beugel kan U-vormig zijn en is dan aan beide zijden van de rol bevestigd. Hij kan ook S-vormig zijn waarbij het uiteinde in één zijde van de cilinder steekt. [MOT] (1) "zodat bv. uitstekende nagels en boutkoppen zonder nabehandeling met één verflaag bedekt worden." (JELLEMA: 138).

De verstekzaag is een zaag met tegenliggend blad (zie glossarium) om een plank of lijst in het verstekblok (zie verstekschaaf) door te zagen. Ze bestaat uit een houten blok (ca. 30-50/7-8/4,56-5,5 cm) waarvan de lange zijden uitgehold zijn om een beter houvast te bieden. Onderaan, nagenoeg in het midden van de breedte, is het zaagblad (ca. 9 cm breed) op het blok geschroefd (1). Om het verstekblok niet te beschadigen, zijn de tanden naar boven, naar het handvat gezet (zie glossarium). Deze zaag wordt met beide handen gevat. Soms vormen bestekblok en verstekzaag één geheel. Met dit, meestal uit metaal vervaardigd toestel kan men de graden van de hoek instellen. [MOT] (1) Blijkens de afbeelding in VAN DER HOEVEN: 29 zijn er verstekzagen met een rij tanden aan weerszijden.

Stalen borstel van kort (ca. 1 cm) geknikte metalen draadjes die door een dik (ca. 0,4 cm) stuk stof steken. Laatstgenoemde wordt gelijmd op een dun plankje (lengte ca. 10-15,5 cm; breedte ca. 2,5-5,5 cm) met handvat of een houten blokje. Men gebruikt een vijlborstel om houten of metalen vijlsel uit de vijlhouw te verwijderen. Er wordt in de richting van de kap geborsteld. [MOT]

De velgaffel dient om de goede richting te geven aan een vallende (naald)boom. Het is een zware metalen gaffel met dikke korte - soms licht gebogen - tanden (4-10 cm), op een dille, al dan niet in een hoek van ca. 135° gesmeed waarin een 4-5 m lange schacht steekt. Het werktuig kan op twee verschillende wijzen gehanteerd worden. In het eerste geval steekt de houthakker zijn gaffel zo hoog mogelijk in de stam en duwt op de schacht in de richting van haar as. In het tweede geval plaatst hij de gaffel tegen de stam en de schacht op de grond. Hij duwt of trekt dan het midden van de schacht naar beneden. Deze buigt door en haar uiteinden komen naderbij. Wanneer de houthakker de schacht loslaat, steekt de gaffel in de stam en de schacht in de grond. De boom is dan ondersteund (1). Zie ook bootshaak. [MOT] (1) Er zou ook een velgaffel bestaan met een schacht die onderaan in een tweede gaffel eindigt en die met een hefboom geduwd wordt (''Der Prembeum'').

Metalen mesje (ca. 4 cm bij 1 cm) dat aan één of twee zijden snijdt en dat in een kapje geplaatst wordt dat haaks bevestigd is aan een rechte steel (ca. 7-10 cm). Het geheel kan van metaal of van plastic zijn. Vroeger werden de mesjes gewet op een speciaal daarvoor bestemd wetleer; vandaag zijn het wegwerpmesjes.  In vergelijking met het andere scheermes kan men zich met het veiligheidsscheermes makkelijker scheren zonder zich te snijden. [MOT]

Om een kind bij een bevalling te halen, werd soms een verlostang gebruikt. Kenmerkend zijn het roestvrij staal, de brede kaken en de korte armen. Men mocht immers geen grote kracht uitoefenen op het hoofdje. De armen van vele verlostangen waren verbonden zonder draaispil, zodat men ze makkelijk uit elkaar kon nemen. De geneesheer kon dan zonder gevaar één gedeelte van de tang links, het ander gedeelte rechts van het hoofd van het kind duwen. [MOT]

Metalen ketel op poten, voorzien van twee handvaten en een kraantje. Het gezeefde gekookte vet (bladreuzel, varkensscheilvet of rundvet) wordt in de vetkoelketel gedaan om verder af te koelen. Na ca. een uur (1) kan het nog vloeibare vet via het kraantje dat zich onderaan de ketel bevindt, afgetapt worden in houten vaten, blokken of kleinverpakking (bv. zakjes) (2). [MOT] (1) Bij rundvet is de gewenste temperatuur ca. 50° C (BARETTA: 193). (2) BARETTA: 193.

Met de verbandschaar kan men gips- of stijfselverbanden verwijderen. De schaar heeft één blad met een stomp kegelvormig uiteinde, dat men onder het verband steekt; zo brengt men geen verwondingen aan. Het verband wordt in de lengte doorgeknipt en kan vervolgens verwijderd worden. Er bestaan lichte en zwaardere modellen (ca. 150-400 gr), met één of twee handen te bedienen, naargelang het te verwijderen verband. [MOT]

De zakkenbinder wordt vooreerst gebruikt, onder meer door de landbouwer en de molenaar, om (grote) zakken te sluiten met een dunne (ca. 1 mm) ijzerdraad die aan beide uiteinden voorzien is van een lus waar het haakvormig uiteinde van de zakkenbinder wordt ingepikt. Door het (terugverend) handvat over de schroefdraad te trekken, wordt de binddraad in elkaar gedraaid. Ook de betonstaalvlechter gebruikt de zakkenbinder (1) om de bewapeningsstaven - bij bv. vloerplaten - tot een net samen te binden. Hierbij wordt om iedere kruising een draad gebonden. De riet- en strodekker gebruiken de zakkenbinder bij het vastbinden van het riet aan de bandroeden met ijzerdraad (2). [MOT] (1) WATTJES: 156 noemt dit ook een draadbindtang. (2) Vroeger legde men een knoop in een teen of wijm. (TREFOIS 1942: 188)