Zeis (v.)

Men gebruikt een zeis om gras te maaien voor het hooi, om graan te oogsten en om onkruid te verwijderen.

Een zeis heeft een lang (ca. 40-100 cm) licht gebogen blad met een brede rug, eindigend in een punt, dat haaks op een lange (ca. 150-200 cm) houten of ijzeren steel - boom genoemd - bevestigd is. De verbinding gebeurt door middel van een ring en een wig of een schroef, zodat de hoek tussen blad en steel gewijzigd kan worden en het blad makkelijk afgenomen om het te haren (zie haarhamer, haarspit, haartoestel). De steel kan recht, S-vormig (1) of Y-vormig (2) zijn, zonder handvatten of met één of twee handvatten, die verstelbaar zijn. Op de rechte boom wordt soms een wethout bevestigd.

Voor het hooien gebruikt men een zeis waarop onderaan een houten of ijzeren beugel bevestigd is, die het gesneden gras meesleept. Die zeis dient ook om onkruid te maaien. Wanneer tussen struiken e.d. gewerkt wordt, geeft men de voorkeur aan een zeis met kort blad (ca. 40 cm) en zonder beugel.

Een zeis met een of twee houten beugels wordt gebruikt om het graan te oogsten. Lange halmen worden binnenwaarts gesneden, m.a.w. de staande halmen bevinden zich links van de maaier (3) en de afgesneden halmen vallen ertegen. Haver of gerst, met korte halmen, worden buitenwaarts gemaaid. Er bestaat voor het graan ook een zeis met kam; de tanden zorgen ervoor dat de halmen alle in dezelfde richting vallen wanneer ze afgesneden worden. Met die zeis wordt buitenwaarts gemaaid.

De zeis wordt met beide handen gehanteerd. Door een zwaaiende beweging vanuit de heup te maken, wordt het gras of het graan afgesneden. Het werktuig snijdt dus door wrijving, in tegenstelling tot de zicht.

Zie ook zeisje met lange steel en plaggenzeis. [MOT]

(1) Bv. SLOANE: 103.

(2) Bv. JEWELL: 110.

(3) Zeisen voor linkshandigen zijn uitzonderlijk.