Opzoeken

De diktepasser is een scharnierende passer met symmetrische benen om diktes te meten en buitenmaten over te nemen en te controleren. Hij onderscheidt zich van de steekpasser doordat een of meerdere benen gebogen zijn. Hij is meestal volledig van metaal, uitzonderlijk van hout met metalen schroeven (1). Het scharnierpunt moet voldoende stroef zijn om de benen in een bepaalde stand vast te houden tot men hem lostikt. Soms is een stelschroef gemonteerd om de stand te regelen, al dan niet met maatschaal om de precieze afstand af te lezen.  Zeer kleine passers met maatschaal worden gebruikt voor precisiewerk bv. door de edelsmid en uurwerkmaker. De tandarts gebruikt dergelijke 'precisiepasser'  om nauwkeurig de tussenruimte tussen tanden op te meten voor bv. een kroon. Uitzonderlijk is op een van beide benen een kort derde been gemonteerd met een verstelknop (vb. MOT V 96.0291). De draaier hanteert deze wanneer op een hol werkstuk een smallere buitenmaat moet gepast worden dan de buitenzijde...

Werktuig om een uitwendige schroefdraad te snijden aan ijzeren bouten en dunne staven. Er bestaan verschillende modellen, die allemaal van gehard staal zijn. Het kan een troffelvormig werktuig zijn van variërende grootte (ca. 15-35 cm lang) met in het blad verscheidene gaatjes met draad van verschillende diameter (van enkele millimeters tot 1 cm), voor bouten van verschillende grootte (1). De bout wordt in een bankschroef geklemd en het overeenstemmende gat van het snij-ijzer wordt op het uiteinde geplaatst. De vakman draait vervolgens het werktuig over de bout naar beneden, erop lettende dat het loodrecht op de bout blijft. Het draadsnij-ijzer kan ook een rechthoekig plaatje zijn met in het midden een - eventueel verstelbare - uitsnijding, met rechte handvatten aan de twee korte zijden (2). Daarmee kan men makkelijker draaien. In sommige gevallen is er op hetzelfde draadsnij-ijzer ook een snijtap om inwendige draad te snijden aan de bijbehorende moer (zie draadsnijtap (voor metaal))....

De doornhaagschaar dient om doornige heesters te snoeien en om takken af te knippen die te dik zijn voor de snoeischaar (tot ca. 2,5-3 cm). Ze bestaat uit twee hefbomen van de eerste soort, die rond een spil draaien, of uit een aantal op elkaar werkende hefbomen. De ca. 5 cm lange bladen met gebogen snede eindigen in twee angels die in 40-50 cm lange houten stelen steken; uitzonderlijk vervangen twee veren de angels en worden de houten handvatten erop bevestigd met een bout (1). Eén van de bladen eindigt soms in een haakje waarmee de tak naar zich getrokken kan worden. Enkele doornhaagscharen hebben een dubbele stompe, maar geribde kaak. De griendwerker gebruikt soms een schaar met gebogen armen zodat hij zich minder hoeft te bukken om dicht bij de grond te knippen. Zie ook haagschaar. [MOT] (1) Vandaag gaat het om een geheel metalen werktuig.

Korte (10-17 cm) stalen cilinder, aan de omtrek vaak gekarteld, met steeds een vlak uiteinde (diam. ca. 1,5-6 mm), om gaten in dun plaatijzer te slaan. Onder de plaat wordt een stukje lood of kopshout gelegd, de doorslag wordt op de plaat geplaatst en aan het andere uiteinde wordt er met een bankhamer op geslagen. De smid gebruikt ook een zwaarder (15-25 cm; diam ca. 1 cm) model om in een gloeiend stuk ijzer gaten te slaan. Onder het werkstuk wordt dan een onderlegplaat gelegd en er wordt op de doorslag geslagen met de smeedhamer. De doorslag kan verschillende vormen aannemen naargelang het gat rond, vierkantig of langwerpig moet zijn (1). Zie ook stokdoorslag. Te onderscheiden van de drevel die een kegelvormig of licht uitgehold uiteinde heeft. [MOT] (1) Bv. ZWIERS: s.v. doorslag.

Zware hamer om te slachten vee te bedwelmen, om ze nadien met de halssnede te doden. Het bedwelmen kan geschieden met een slachtmasker, een (pen)schiettoestel of een dolhamer (1). Het kan een houten hamer (ca. 5-6 kg) met lange steel zijn (zie sleg). Het werkend deel kan ook van metaal zijn en gelijken op een steenklophamer. Of een hamer met een metalen kop die aan één zijde een staafvormig uiteinde heeft, waarmee men doorheen de schedel kan slaan om de hersenen te verbrijzelen. Een ander model bestaat uit een uitgeholde pen en een haak als ander uiteinde. De haak zou dienen om de pen, wanneer deze vast komt te zitten, uit de schedel te trekken. Zie ook stokdoorslag. [MOT] (1) Verboden sinds 1920 (bij Kon. Besluit van 5 juni) in Nederland. In Frankrijk sinds 1964.

Draad kan men makkelijk met een draadkniptang doorknippen. Al naargelang de draad en de bereikbaarheid bestaan er verschillende modellen. De benaming hangt af van de ligging van de snede tegenover het vlak van het werktuig. De snijdende kaken kunnen in hetzelfde vlak liggen en dan spreken we van een zijkniptang. Wanneer de kaken haaks op het vlak van het werktuig zitten, noemen we het een kopkniptang. Verder zijn er heel wat variaties op de draadkniptang. Bij sommige tangen liggen de snijdende bladen in hetzelfde vlak als het werktuig, maar haaks op de as. Eén van de kaken eindigt dan vaak in een haak om de draad makkelijker te vatten. De armen zijn soms geleed. Men combineert de draadkniptang ook met een platbektang, een plombeertang of een wringtang. Zie ook draadknipper en boutenschaar. [MOT]

De loodgieter gebruikt een draadsnij-ijzer voor het snijden van uitwendige schroefdraad aan buizen. De snijdraad bevindt zich in een cilindrisch onderdeel (ca. 10-15 cm doorsnede), waarvan het verlengde op het uiteinde van de buis - die vastgeklemd zit - geplaatst wordt en aldus dienst doet als geleider; op deze wijze staat het draadsnij-ijzer steeds loodrecht op de buis. Het draadsnij-ijzer kan één of twee lange (ca. 50 cm) rechte handvatten hebben, die meestal demonteerbaar zijn. De draad wordt gesneden door het draadsnij-ijzer volledig rond de buis te draaien. Wanneer er maar één handvat is, kan het draadsnij-ijzer uitgerust zijn met een palrad zodat het niet volledig rondgedraaid moet worden. De snijdraad zelf is vervang- of verstelbaar om draad aan buizen van verschillende diameter te kunnen snijden. Zie ook draadsnij-ijzer (voor bouten). [MOT]

Het draadsnijblok dient tot het snijden van een uitwendige schroefdraad in een stuk hout. Het is een langwerpig houten blok, o.m. van haagbeuk (Carpinus betulus) (1), waardoor in het midden een gat geboord is en waarvan de twee uiteinden in handvatten eindigen. In het gat steekt een mesje, soms twee, en is een schroefdraad getrokken. Het te bewerken stuk hout wordt in de bankschroef geklemd en het gesmeerde gat van het snijblok op zijn uiteinde geplaatst. De vakman draait dan het werktuig zoals een avegaar, erop lettend dat het loodrecht op het stuk blijft. Zie ook de draadsnijtap (voor hout). [MOT] (1) KARMARSCH: 1.765.

De distelsteker heeft een rechthoekig blad met rechte snede (ca. 3-5 cm breed). Het blad is met een dille bevestigd aan een rechte, houten steel van ongeveer 1,20 m lang. Met de distelsteker kan men zonder bukken de penwortel van distels (of van zuring) onder de bladkraag afsteken zodat het onkruid niet teruggroeit. De distelsteker wordt vooral gebruikt op weiden en op graanvelden die breedwerpig gezaaid zijn en waar geen andere afdoende methode bestaat. Het distelsteken was vaak vrouwenwerk. De distelsteker wordt door de herder soms als wandelstok gebruikt. Te onderscheiden van de penworteltrekker. Zie ook disteltang, penwortelsteker en aspergesteker. [MOT]

De isolatiemantel van elektrische draden kan men met een draadstriptang knippen en aftrekken. De tang mag hierbij de kern echter niet raken en moet de mogelijkheid bieden het afgesneden stukje mantel te verwijderen. Er bestaan verscheidene oplossingen, die men tot drie groepen kan herleiden. Een draadstriptang met asgerichte trek houdt men in het verlengde van de draad. Men vat de draad tussen de kaken, vervolgens knipt men de mantel door en trekt men de mantel los. De kaken zijn ingesneden zodat ze geen druk op de kern uitoefenen. Men heeft één of twee inkepingen voor draad van verschillende dikte of één grote V-vormige inkeping met stelschroef; naargelang de diameter van de draad stelt men de schroef bij. Een draadstriptang met zijdelingse trek houdt men haaks op de draad. Men steekt de draad in één van de inkepingen tussen de armen, sluit deze en trekt de mantel van de draad. De armen tellen zo'n zestal ronde inkepingen met schuine wanden voor draden van verschillende dikte. Vaak heeft...