Opzoeken

De wiek van een kip of van een duif wordt als werktuig voor verscheidene doeleinden gebruikt (1). De tekenaar veegt er na het gommen de ontstane vezeltjes mee weg en bij het tekenen met houtskool, het te veel aan zwart. Nadat het brood in de met hout gestookte oven gebakken is, wordt de as op de onderzijde met een wiek afgeveegd. Op school wordt het bord soms geveegd met een vleugel of een bos veren (2). De wiek van een gans of een ganzenveer (3) worden ook als bijenborstel gebruikt. [MOT] (1) Eén pluim wordt gebruikt door de vergulder en de miniatuurschilder om het fijngemalen radeerpoeder te verwijderen. (2) Men spreekt dan van "pennenwisser". Tot hetzelfde doelt dient de bordenwisser. (3) HALLEUX: 311.

De wigsleutel (1) is een metalen T-vormige inbussleutel waarmee de drukker sluitwiggen vastzet voor de spatiëring van het zetsel in het vormraam. Er bestaan verschillende modellen naargelang het model van sluitijzers (2). Een sluitwig bestaat uit twee metalen wigvormige blokjes met een specifieke vertanding, soms schenen genoemd. De tanden grijpen niet rechtstreeks in elkaar maar de inbussleutel past er perfect tussen of vormt de verbinding middels een klein ijzeren rolletje. Zo kan de drukker de sluitijzers gelijkmatig van elkaar verwijden of vernauwen om het zetsel vaster te zetten of opnieuw los te maken. Door formaatwit of holwit tussen de zetblokjes te plaatsen, bekomt men de gewenste spaties en alinea's in het druksel. [MOT] (1) MIDGLEY, R. & LAWTHER, G.: 37. (2) SCARON E., De leerling drukker, Turnhout, 1928: 20-23 geeft een bondig overzicht van houten en metalen sluitmaterieel.

Grote schaar (ca. 25 cm lang) waarmee men botjes van gevogelte doorknipt. Zij heeft gebogen bladen, waarvan één getand is en eventueel een diepe inkeping net boven de as heeft om dikkere botjes - die men op deze plaats doorknipt omdat men daar de meeste kracht kan uitoefenen - bij het knippen goed vast te houden. Veelal bevindt er zich tussen beide armen een veer die de schaar steeds weer open duwt. Een haakje aan het uiteinde van één van armen of een knopje ter hoogte van de veer zorgt ervoor dat de schaar gesloten blijft als zij wordt opgeborgen. [MOT]

Het wiedvorkje is een gesmeed - nu ook van gestanst plaatijzer - vorkje met twee tot vijf tanden (ca. 3-8 cm lang; ca 0,5-3 cm tussen de tanden) en een kort hecht - uit hout, aluminium of kunststof - waarmee de tuinier en de bloemenkweker losse grond rond een plant omwoelen en onkruid verwijderen. Te onderscheiden van de penwortelsteker en het spitgreepje. Zie ook plantschopje, wiedhaakje en klauw met korte steel. [MOT]

Met behulp van de wijzertang klemt de uurwerkmaker de horlogewijzer vast. Dit is nodig wanneer hij het gat wil verbreden waarmee de wijzer op de staaf bevestigd is. Door beide kaken van de wijzertang zijn een negental gaten van verschillende doorsnede geboord. De uurwerkmaker plaatst de wijzer in de bek tegenover het gat van de gewenste grootte. Vervolgens kan hij met een ruimer door de gaten van de bek het gat van de wijzer vergroten zonder dat de wijzer kan verschuiven. [MOT]

L-vormige haak waarmee men constructies vrij zuiver op haaksheid kan controleren. Hij wordt tevens gebruikt als hulpmiddel om met een potlood, afschrijfpunt of een Japanse afschrijfpen houten voorwerpen af te schrijven. Er bestaan verschillende modellen, vaak eigen aan een bepaald beroep. De schrijnwerker gebruikt meestal een winkelhaak (1) bestaande uit een metalen, houten of plastic blok waarin een stalen blad (ca. 15-30 cm) is bevestigd. Het blok is soms door ijzeren of koperen beslag beschermd tegen sleet (2). Soms vormt de verbinding tussen blad en blok een hoek van 45° zodat hij als verstekhaak kan fungeren; het blad is eventueel voorzien van een maatverdeling. De schrijnwerker gebruikt ook wel een model dat volledig uit hout is vervaardigd. De grotere modellen zijn voorzien van een aanslag (3),d.i. een nokje dat op de af te tekenen plank of paneel rust en zo de winkelhaak ondersteunt. Metaalbewerkers gebruiken een winkelhaak die ofwel uit één geheel is samengesteld, ofwel waarvan...

Het witloofmes dient om op het veld het loof van de cichorei (Chicorium intybus L. var foliosum) af te snijden. Het is een klein (ca. 20 cm) en licht (ca. 25 gr) mesje met recht blad en gladde snede, dat makkelijk in de hand ligt. Het lemmet wordt vaak gewet, waardoor de snede ietwat hol wordt. Het hecht kan van hout of plastic zijn. [MOT]

Na het wassen werd, om het drogen te bespoedigen, de natte was uitgewrongen. Dat kon met de hand maar makkelijker ging het met een wringhaak. Dat is een S-vormige haak die op de rand van de waskuip geklemd werd. De natte was werd in de haak gepikt en de twee uiteinden vastgenomen en opgewonden; zo werd het overtollige water eruit gewrongen. Nog makkelijker ging het met een wringhaak met zwengel. Deze klemde men ook op de rand van de waskuip; ertegenover werd een gewone wringhaak of iets anders waaraan men de natte was kon vastmaken, geplaatst. Door aan de zwengel te draaien, werd het wasgoed opgewonden en uitgewrongen. [MOT]

Bandkwast (1) van extra-groot formaat waarmee muren worden gewit, d.i. met witkalk bestreken. De witborstel bestaat in verschillende modellen: de ronde, de platte en de kromme witborstel. De ronde witborstel heeft een ingeslagen steel, soms ook doorgeslagen (2) die in het midden van de ronde (diameter ca. 5-6 cm) kwast steekt, waarrond een ijzeren ring en woeling zit. Het werkgedeelte met vlak werkeinde bestaat uit lang (ca. 10-15 cm) (zacht) varkenshaar sterk gemengd met paardenhaar. De platte witborstel is volledig uit blank of zwart chinees varkenshaar, ook uit een binnenvulling van grijs haar en een buitenvulling van wit haar, sterk gemengd met paardenhaar. Het werkeinde is steeds vlak. Het werkgedeelte (breedte ca. 7,5 – 12,5 cm; haarlengte tot ca. 8,5 cm) is in een platte bus, uit zwaar blik of koperplaat, met een dubbele rij doorgeslagen en omgeklonken spijkertjes bevestigd (3). Langs de andere zijde van de bus steekt een platte (ca. 1-2 cm) steel, bevestigd met een paar doorgeslagen...

Met een worstspuit maakt de slager worsten. Zij bestaat uit een metalen cilinder met smalle buis onderaan, in het midden twee handvatten tegenover elkaar en een bijbehorende houten stamper (zuiger) met kruk. Fijngehakt vlees, vermengd met vet, brood, kruiden, enz. wordt in de cilinder gestopt en met de stamper doorheen de vernauwing geduwd. De handvatten worden met twee handen gevat, terwijl men de kruk tegen de buik houdt. Een goed gereinigde darm, over het buisje gehangen, raakt zo gevuld met het vlees. De slager kan ook een eenvoudig worsthoorntje gebruiken waar het vlees met de duim doorheen wordt geduwd of gebruik maken van de zwaardere worstpers, aangedreven met een zwengel. [MOT]