Opzoeken

In groeves voor leisteen en schist werden de ontgonnen steenblokken gespleten met behulp van een leikloversbeitel. Opdat zachtere leisteen niet zou verbrijzelen maar over de hele diepte eenvormig kloven, wordt een lange (ca. 40-60 cm) platte, volledig metalen model gebruikt. De snede met dubbele vouw is 4 à 5 cm lang. Het blad versmalt 10-20 cm voor het hoofduiteinde, dat vaak licht paddenstoelvormig is. Er wordt stevig op geslagen met een soort pikhouweel met hamerkop (1). Een kort model (ca. 20 cm lang, 6-10 cm breed) gelijkt sterk op de breeuwbeitel en wordt eerder geslagen met houten leiklovershamers (2), voorzien van beslagringen en niet te verwarren met de volledig houten steenhouwershamer. Om het blok zorgvuldig te kloven, observeert de leiklover eerst grondig het oppervlak en de natuurlijke spleten in het natte blok. Om een geschikt lang en smal steenblok eenmaal te kloven, volstaat in principe één leikloversbeitel. Voor het in fasen kloven van een groot blok tot dakleien kan...

In plaats van met een leidekkershamer en leidekkersbrug kunnen leien ook op maat gemaakt worden met een leidekkerschaar. Dit is een schaar met een vlakke benedenkaak die schuin naar beneden loopt en waarin zich een rechthoekige uitsparing bevindt waarin de bovenkaak past. De lei wordt op de benedenkaak gelegd en met de schaar dicht te knijpen wordt er een stukje van de lei afgeknipt. Zo kan men telkens verder knippen langs dezelfde lijn om een volledig stuk van de lei te verwijderen. Vaak is er op één van de armen een uitsteeksel aanwezig dat vermijdt dat de hand naar voren schuift bij het knippen. Er bestaan ook vaste modellen met een scherp uitsteeksel dat men in het dakbeschot kan slaan. [MOT]

Het leertrekmes (1) is een mesvormig handwerktuig met een lengte van ca. 20 tot 25 cm. Het heeft een vrij dik blad (4 mm), een rechte, botte snede (12 à 13 cm) eindigend in een punt, en een afgeronde rug. Het leertrekmes dient niet om te snijden, maar om de gerimpelde en golvende boord van een stuk leder glad te trekken alvorens de handschoenmaker uit dit stuk leder een handschoen snijdt. De lap leder wordt plat op een werkbank gelegd, de gerimpelde boord hangt daarbij over de rand van de werkbank. Met de linkerhand houdt men het stuk leder goed tegen, terwijl met de rechterhand het mes onder de gerimpelde boord van het leder wordt gehouden met de rug van het mes schuin tegen de werkbank. Het stuk leder wordt tussen de rechterduim en het blad van het mes geklemd, terwijl men het leder tussen beide glad trekt. [MOT] (1) SALAMAN 1986: 213.

Een leidstok wordt gebruikt om stieren te leiden. Het werkend deel kan veel verschillende vormen aannemen: een karabijnhaak, een knevel, een gekrulde haak (1) of een neusknijper (2) en is met een houten steel (ca. 90-150 cm) verbonden door middel van een dille. Door het werkend deel van de leidstok in de neusring van de stier of in een losse neusknijper te haken, kan men het dier makkelijk onder controle houden en het naar een ander plaats leiden. [MOT] (1) Die haak dient onderscheiden te worden van de haak van een putwip. (2) Bv. PARTRIDGE: 196.

De leesthaak is een metalen haak (ca. 17-45 cm lang) met een ringvormig of T-handvat, dat soms van hout is. De schoenmaker gebruikt de leesthaak om de leest uit de afgewerkte schoen te trekken. De haak wordt daarvoor in de gaten gestoken die in de leest geboord zijn. [MOT]

Een lijmkam is een handwerktuig dat bestaat uit een stevig, rechthoekig, stalen blad dat aan de onderzijde relatief korte (ca. 2-3 mm) en brede (ca. 2-3 mm) rechthoekige tanden heeft en dat aan de bovenzijde gevat is in een in doorsnede rond, hol metalen hecht. Het wordt o.a. door de tegelzetter gebruikt om lijm uit te strijken. [MOT]

Met een botertrekker kan men krullen uit boter trekken; het is een originele manier om boter te serveren (zie ook botermesje). Het handwerktuig kan bestaan uit een gebogen U-vormig blad zoals het lepelmes maar is ervan te onderscheiden doordat het aan één zijde gekarteld is. Door het blad met de tanden naar beneden op het blok boter te leggen en naar zich toe te trekken, worden er krullen gemaakt. Het blad is in een recht hecht bevestigd. Er bestaat ook een model waarvan het werkend deel uit roestvrij staal is vervaardigd. Het heeft een plastic rechte steel (ca. 10 cm) met een gekarteld rechthoekig uiteinde. Wanneer men het in warm water dompelt en ermee over het blok boter schraapt, vormt er zich een krul. Modellen die in een houten hecht steken hebben een geribd en in de lengte gebogen blad; de ribbels kunnen zowel in de as van of haaks op het blad staan (1). Zie ook dunschiller, balsteker, flesopener voor kroonkurk. [MOT] (1) Bv. ARMINJON & BLONDEL: 250.

Pijp- of dopsleutel om de bougies van een ontploffingsmotor aan of los te draaien. De zes- of twaalfkantige dop, eventueel langs de binnenzijde voorzien van 2 veren (1), rubber of een magneet voor het uitvallen van de bougie te verhinderen, heeft een diameter van 14, 16, 18, 21 of 26mm (2). De dopsleutel is soms een onderdeel van een set of wordt gedraaid door een T-handvat met kniegewricht. Soms heeft de bougiesleutel een beweegbare handgreep zodat beide zijden van de pijp of dop kan gebruikt worden. Soms wordt een wielmoersleutel gecombineerd met een bougiesleutel. [MOT] (1) Bv. BELZER: 13. (2) Voor 2- of 4-takt motoren (bv. voor bromfietsen) gebruikt men ook een dop met een diameter van 10 of 12 mm.

De bouchardhamer is een hamer met een langwerpige (ca. 10-20 cm lang; ca. 2-5 cm breed) hamerkop van gehard staal met op beide banen puntige tanden in de vorm van vierzijdige piramides, bevestigd aan een houten steel (ca. 30-40 cm). De steenhouwer gebruikt de hamer om oneffen vlakken natuursteen vlak te maken en gebruikt daarvoor zijn beide handen. Deze vorm van steenbewerking noemt men boucharderen. De tanden van de éne baan verschillen van grootte en aantal van deze van de andere baan; het aantal varieert van vier tot vierhonderd. Omdat de punten snel slijten, bestaan er bouchardhamers met verwisselbare koppen. Deze modellen hebben een hamerkop met een afneembaar plaatje met tanden op beide banen. De bouchardhamer kwam vanaf de 17de eeuw in gebruik voor harde steensoorten, nooit voor zachte steen of marmer. Nadeel van dit werktuig is dat het soms scheurtjes veroorzaakt die de steen sneller doen verweren. Zie ook bouchardbeitel. [MOT]

De boardsnijder is een handwerktuig om zachtboard af te snijden. Gezien de vorm aan een schaaf doet denken, wordt het werktuig vaak boardschaaf genoemd (1). In de meeste modellen is centraal een geleider voorzien, waarin een mesje schuin kan bevestigd worden. Daartoe is een holle ruimte voorzien. Men draait het geheel vast met zijdelingse schroeven. Board was een populair bouwmateriaal in de jaren 1950 en 1960 en bestaat uit platen van geperste vezels, onder meer toegepast als plafondplaten. Met een boardsnijder kan men platen op maat snijden en een schuine kant snijden om een V-vorm tussen twee aaneengesloten platen te bekomen. [MOT] (1) Er bestaan stalen boardschaven om bossingen en vellingen aan board te schaven, zie Tech-term: 9.43.