Opzoeken

Houten of keramische rol of schijf met een stempelindruk waarmee boter gedecoreerd wordt. Wanneer het een rol betreft, is deze vergelijkbaar met de deegrol voor koekjes, maar hij is wel korter (ca. 10 cm); de schijf (ca. 1-3 cm dik en 2-10 cm doorsnede) is vierkantig of rond, met een handvat in het midden van de bovenzijde. Deze is te onderscheiden van de houten broodstempel. Zie ook botervorm. [MOT]

De breeuwbeitel is een kort (ca. 12-30 cm) stalen werktuig zonder hecht met een plat en veelal waaiervormig blad en met een hoofduiteinde in de vorm van een paddenstoel. De rand is ofwel scherp, stomp of voorzien van één of meerdere overlangse groeven. Met het breeuwijzer wordt werk, d.i. in teer gedrenkt geplozen touwwerk, in de naden van een houten vaartuig gedreven, opdat het waterdicht zou zijn. Er bestaan verschillende vormen die allemaal een eigen functie hebben binnen het proces van het breeuwen: zo is er een wigvormig breeuwijzer dat - wanneer nodig - de naad verwijdt om er vervolgens het werk in te drijven met een ander breeuwijzer. Dit "enkel" breeuwijzer is stomp en soms lichtjes gebogen. Het werk wordt dan met nog een ander, "dubbel" breeuwijzer dieper in de naden gedreven die vervolgens worden opgevuld met pek. De snede van dat laatste werktuig is in de breedte soms holrond. De afmetingen hangen af van de breedte van de naad. De breeuwijzers worden gebruikt in combinatie...

De boorschaaf dient tot het uitschaven van een inspringende hoek of van een brede groef. Haar beitel is iets breder dan het blok. Het schaafsel komt niet door het gat uit het blok maar door een zijdelingse opening. Over het algemeen ligt de snede van de beitel loodrecht op de as van het werktuig. Om gemakkelijker dwars op de vezels te kunnen schaven, bestaan er boorschaven met schuin staande snede. De korte boorschaven hebben een staart om ze gemakkelijker te kunnen vatten. Om een groef uit te schaven, nagelt de vakman een lat op het te bewerken stuk, waarlangs het werktuig glijdt. Hij kan ook de boorschaaf op een veerploeg bevestigen. In dat geval is de boorschaaf meestal van een verstelbare dieptegeleider voorzien (1). De boogvormige boorschaaf, te vergelijken met de boogschaaf, heeft een bolronde zool en dient tot het uitschaven van bolronde stukken. Ook de Japanse schrijnwerker gebruikt de boorschaaf (Japans: shakuri kanna) voor het afwerken van schuifdeuren en schuifpanelen. De Japanse...

Met deze zware draadkniptang kan men betonijzer doorknippen. Bij sommige modellen lopen de uiteinden van de kaken uit elkaar om het materiaal makkelijker te kunnen vatten. Vaak kan men de snijdende gedeelten van de kaak vervangen. Er bestaan ook "moerenscharen", die in feite draadkniptangen zijn met dwarse kaken. Een bijzonder model bestaat uit een beitelvormig beweeglijk gedeelte, dat de stang afknipt door het te drukken tegen het vast gedeelte. Het leger gebruikt een vouwbaar model om zware draad of afrasteringen door te knippen. [MOT]

De breeuwhamer is een betrekkelijk dunne (ca. 5 cm doorsnede) maar lange (ca. 20-40 cm), ronde houten hamer die licht (ca. 600-1400 gr) en zeer veerkrachtig moet zijn (1). Hij wordt aangewend om met behulp van een breeuwbeitel werk in de naden van een vaartuig te kloppen, opdat het waterdicht zou zijn. Op beide uiteinden bevinden zich ijzeren ringen die conisch van vorm zijn; in het geval van slijtage van de baan van de hamer kunnen deze naar achteren geduwd worden. Soms steken in de uiteinden stukken gewei (2) of koehoorn (3) opdat ze harder zouden zijn. Het middenstuk van de hamer is breder en ovaalvormig in doorsnede; het wordt verstevigd met twee (koperen) klinknagels. In het middenstuk bevindt er zich centraal een oog waarin de ronde steel steekt die veelal een stuk boven het hoofd van de hamer uitsteekt. Een uniek kenmerk van de breeuwhamer zijn de longitudinale gleufjes - meestal met een rond gat doorheen het centrum van de gleuf - die zich aan beide zijden van het oog bevinden...

De bosbessenkam is een handwerktuig waarmee men bosbessen oogst. Het bestaat uit drie opstaande randen waartussen ijzeren tanden zijn bevestigd (1). Eén model heeft een handvat in het verlengde van de tanden. Een ander, boven de tanden. De bessen worden van de struik 'afgekamd'. Dan worden ze overgebracht in een korf. Er bestaan ook zelfgemaakte modellen uit blik. [MOT] (1) PASCAL 2002: 42 laat een gesloten model zien (zonder handvat) dat zou dienen om de zaadjes van klaverbloemen te oogsten.

De bovenvolder wordt, al dan niet in combinatie met een ondervolder, gebruikt bij het insmeden van kragen en halzen. Hij wordt tevens gebruikt voor het verlengen van staven of banden, het opstuiken van een voetje aan het uiteinde van een staaf en om een lokale verdunning aan te brengen. De bovenvolder bestaat uit een halfronde - soms ook trapeziumvormige - hamerkop (diam. ca. 0,5-8cm) en een vlakke baan, waarin een houten steel (ca. 35-45 cm) steekt. Op de baan van het werkend deel wordt met een smeedhamer of een voorhamer geslagen. [MOT]

Op een braadrooster kan men een snede brood, een stuk vlees of vis boven hete kolen of een vlam roosteren. Zo'n rooster is van ijzer(draad) gemaakt, heeft al dan niet pootjes en kan enkel of dubbel zijn. Deze laatste kan men dichtknijpen; de as bevindt zich aan het kopuiteinde. [MOT]

Mes (ca. 15-18 cm) met een spatelvormig niet-snijdend blad, dat aan het uiteinde puntig of afgerond is. Met het botermesje neemt men een kluitje boter uit het botervlootje en brengt het op het brood. Zie ook boterlepel. [MOT]

Houten lepel (ca. 20 cm) met een geribbeld, holrond blad. Hij wordt gebruikt om boter te nemen van een groter boterblok. Soms wordt hij ook gebruikt bij het kneden en opwerken van de boter, maar meestal gebeurt dat met een boterspaan. Zie ook botermesje. [MOT]