Opzoeken

Het begin In 2007 ontving het MOT een mooie schenking van wellicht de laatste pompboorder in Vlaanderen, Oscar De Wagter uit Hansbeke bij Nevele. Deze man schonk niet alleen zijn werktuigen, hij gaf ook een uiteenzetting over het boren van een houten pomp. Dit was de aanleiding voor het project Pomp boren.

Plaatsen van de pomp Water was een noodzaak op elk erf, bij de woning, bij de bewerking van het land, bij ateliers van vakmannen,... Om aan de bouw van een nieuwe woning te starten, diende men eerst een waterput te graven om de mortel aan te maken, zeker op afgelegen plekken. De locatie van een pomp was zeer weloverwogen, meestal niet ver van de keuken. Soms werd een pomp in of aan een gebouw geïntegreerd in de vorm van een specifiek pomphuis of onder een klein afdak, een lessenaarsdakje. Waterpompen steken maar laag boven de grond uit (ca. 60-100 cm). Er zijn sterke regionale verschillen in waterputten en -pompen. Wij vervaardigden een model zoals op de tekening hiernaast afgebeeld. In streken met ondiep water zoals het Meetjesland kwamen korte steekpompjes voor met een handvat in het verlengde van de stang van de pompzuiger. Elders hanteerde men een lange, dwarse hefboom, die tot boven het hoofd van de gebruiker kan reiken.

Schrank De schrank die je naast de schuur van de Tommenmolen kan zien staan, is een reconstructie op ware grootte die we maakten op basis van een exemplaar uit de collectie van het MOT en van afbeeldingen. Wat is een schrank? Een schrank is een tweebenig hijstoestel waar je zware lasten mee kan ophijsen en in beperkte mate ook verplaatsen. Het toestel kan gemonteerd en verplaatst worden. Op bijvoorbeeld bouwwerven werd ze al sinds de oudheid gebruikt om zware stenen mee naar boven te halen. Tot begin 20ste eeuw werd met zo’n toestel gewerkt in de scheepvaart en het leger. Een schrank bestaat uit twee met elkaar verbonden benen met bovenaan een katrol. Een touw loopt over de katrol naar een windas onderaan. Het windas heeft twee lange spaken die als hefboom fungeren. Door hieraan te draaien kan je alleen of met twee zonder uitzonderlijke moeite een last van enkele honderden kilo’s omhoog hijsen. Het toestel wordt in evenwicht gehouden door tuitouwen. De schrank illustreert mooi de werking...

Prinsenkasteel in de steigers Van ruïne tot bouwwerf Het Prinsenkasteel heeft een lange en bewogen geschiedenis. Na de aftocht van de Duitse bezetters in 1944 die het kasteel deden afbranden, is het in verval geraakt. Vandaag is het een ruïne, enkel de donjon of woontoren staat nog overeind en kan je bezoeken als onderdeel van het MOT.  De Gemeente Grimbergen is eigenaar en voert sinds 2024 dringende instandhoudingswerken uit om verder verval te voorkomen, maar een volledige heropbouw van het kasteel is om allerlei redenen niet mogelijk.   En toch gaat het MOT een poging doen! Als museum willen we van het Prinsenkasteel een historische bouwwerf maken, waar we kunnen experimenteren met en leren van historische bouwtechnieken en gereedschappen. Waar het kan bouwen we stukjes van het kasteel weer op met laatmiddeleeuwse technieken, handwerktuigen en materialen. Een werk van lange adem, waar we heel wat van zullen opsteken. Momenteel is de ruïne onveilig, we moeten wachten tot na de instandhoudingswerken...

Bibliografie DAVID, J. 1974: De haak van de schulpboor, in Ons Heem. 28 (1974), 158-159. DE KEYSER R. 1966: Watervoorziening te Oostkerke in Rond de Poldertorens 1 (1966), 34-36. DE KLERK M. 1983: Nicolaas Van der Veer uit Bakkeveen maakt nog altijd houten pompen in Friesland Post, sept 1983, 11. DEVLIEGHER L. 1998: Landelijk en ambachtelijk leven. Het Provinciaal Museum Bulskampveld te Beernem, Brugge. ESTHER J. en VANTHOURNOUT R. 1994: Arthur Vandendorpe: restaureren, renoveren, Brugge, 210-211. GEERVLIET J.C. 1975: De ouderwetse houten waterpomp in Blaricum Hei en Wei 6 (1975) 2. GSCHWEND M. 1979: Der Tüchelbohrer, Ballenberg. JANSSENS A. 1971: Een verdwenen beroep: Pompboorder in Heemkring Het Land van Nevele, 2 (1971), afl 4. LÜNING A. Vom Pipen- und Pumpenbohren in Volkskunde im Spannungsfeld zwischen Universität und Museum, 95 (1997), 283-312.MORGAN S. Flowing fortunes and founding feuds: The water systems of Boston and New York in The Fine Tool Journal, 73 (2023), afl 2, 11-14....

Meester-leerlingtraject rond historisch vakwerk en bakovenbouw in Vlaanderen Gerrit van den Dries heeft in de loop der jaren heel wat kennis en vaardigheden opgebouwd. Zijn vakmanschap is een vorm van immaterieel cultureel erfgoed. Om dat soort erfgoed niet verloren te laten gaan, ondersteunt de Vlaamse overheid sinds 2018 het doorgeven van vakmanschap via meester-leerlingtrajecten. In 2019 kreeg Gerrit zo'n beurs toegekend, waarmee hij als meester zijn uitgebreide kennis omtrent bakovenbouw en vakwerk kon doorgeven aan zijn leerlingen Ante Corthals, Koen Wisse en Mathijs Huyghebaert. Het MOT ondersteunde dit traject door op te treden als gastheer voor de bouwprojecten en te zorgen voor de logistiek, vooral de bouwmaterialen. Tijdens het twee jaar durende traject konden we zo aan de Liermolen de bakoven vakkundig restaureren en een gloednieuw Wan-kot in vakwerk ontwerpen, bouwen en oprichten tijdens de tweede Stage vakwerk. Ook tekenden we de bouwplannen voor een nieuwe vakwerkplaats...

Het ontwerp tekenen