De stam beslaan

Hoewel strikt genomen niet noodzakelijk, is het aangewezen om de boomstam te ontschorsen en het spinthout te verwijderen, door de stam te beslaan of bekantrechten. Het spinthout bestaat uit de laatst aangegroeide jaarringen, in enkele dialecten 'spek' genoemd. Ondanks het wateren kunnen deze buitenste lagen tussen het kernhout en de bast nog veel voedingsstoffen bevatten, die de pomp vatbaar maken voor verwering, schimmels en houtborende insecten. Het beslaan kan zowel voor als na het boren gebeuren. Een praktisch voordeel van te starten met beslaan, is dat je overtollig gewicht wegneemt van de stam om alle volgende bewerkingen aan te vatten.

De stam wordt laag boven de grond vastgezet met krammen. Na de schors te hebben verwijderd met de schilschop, hebben we bij dit experiment geopteerd om de stam achtkantig te beslaan met beslagbijlen. Het kan eventueel ook met een dissel maar dat werkt trager. Een achtkantige vorm is het meest efficiënt om het spinthout snel te verwijderen en om de stam vast te zetten in de booropstelling en in de waterput. Na het beslaan kreeg onze pomp een diameter van ongeveer 25 cm. Pompen trof men echter in allerlei vormen aan. Als vierkant gekantrechte balken meten ze doorgaans zo'n 30 bij 30 cm. Uit getuigenissen en afbeeldingen van pompen in vervaardiging weten we dat de stam na het kantrechten soms werd bijgeschaafd met een blokschaaf.

Dat het beslaan lang niet altijd de gewoonte was, bewijst de beerpomp in de collectie van het MOT. Het bovengrondse deel van deze pomp, dat zich niet in de beerput bevond, is slechts ontschorst en verder ruw gelaten. Enkel de onderste meter is vierkantig gemaakt, vermoedelijk om hem gemakkelijker in de beerput vast te zetten.

Wil je zelf leren boomstammen te bekantrechten, schrijf je dan in voor de Balkenhak-Doe, een van de workshops van het MOT.