Vakwerkschuur Tommenmolen

Sinds wanneer staat hier een schuur?

Het molengebouw dateert uit de 16de eeuw, maar sinds wanneer de schuur er staat weten we niet juist. Op de Ferrariskaart (eind 18de eeuw) zien we voor het eerst een gebouw op de plaats van de huidige schuur. Op kaarten en kadasterplannen van de 19de eeuw is de schuur duidelijk afgebeeld.

Hoe zag de oorspronkelijke schuur eruit?

Dat weten we dankzij schilderijen, etsen en foto’s uit de eerste helft van de 20ste eeuw. Het was een schuur in vakwerk met een dak in riet of stro. Die schuur is echter verdwenen, wellicht eind jaren 1940, begin jaren 1950, vermoedelijk na een brand. 

Huidige vakwerkschuur

De huidige schuur stond tot 1977 op een erf in de Veldkantstraat, zo'n 500 meter van de Tommenmolen. Op initiatief van het gemeentebestuur van Grimbergen en met de hulp van het openluchtmuseum Bokrijk werd die schuur volledig opgemeten, gefotografeerd en gedemonteerd. Het houten gebinte ging voor restauratie naar Bokrijk en werd nadien aan de Tommenmolen op de plaats van de verdwenen schuur terug opgericht. Het leemwerk werd opnieuw aangebracht en het dak met riet gedekt. In 1982 werd de schuur in gebruik genomen als tentoonstellingsruimte van het MOT.

Virtuele tour van de vakwerkschuur

Een schuur om het graan te dorsen

In een schuur zijn er meestal twee belangrijke zones: de tas en de dorsvloer. De volgeladen oogstwagen rijdt via de grote poort binnen over de dorsvloer. De schoven worden daar afgeladen en op de tas gestapeld (opgetast) waarna de lege wagen door een kleinere poort naar buiten rijdt. Het graan kan dan gedorst worden op de lege dorsvloer.

Maar de schuur van de Tommenmolen is een bijzonder geval. Aan het einde van de dorsvloer is er alleen een kleine deur waarlangs het paard naar buiten kon gaan. De lege oogstwagen moest dus achterwaarts uit de schuur geduwd worden.

Toekomst

Zo’n halve eeuw geleden kon je in Grimbergen nog heel wat vakwerkgebouwen aantreffen. Nu is deze schuur het enige goed bewaarde gebouw uit hout en leem dat Grimbergen nog rest. Ook in de ruimere regio is vakwerk erg zeldzaam geworden. Vakwerk wordt amper beschermd, de natuurlijke materialen vragen veel onderhoud en de bouwgrond in de streek is duur. Daarmee verdwijnen niet alleen de gebouwen, maar ook de kennis om een vakwerk op de traditionele manier te bouwen. 

Ook deze schuur is na veertig jaar in minder goede toestand. Het MOT ontruimde de schuur in 2018 om de houten structuur en de binnenmuren terug zichtbaar te maken. Nu is het een toffe en originele locatie voor workshops, demonstraties en andere publieksactiviteiten. Samen met Monumentenwacht Vlaams-Brabant monitoren we voortdurend de staat van het vakwerk. Met behulp van onderhoudspremies werd het rieten dak in 2022 grondig hersteld. 

Het MOT heeft in 2018 bij Onroerend Erfgoed een aanvraag ingediend tot bescherming. Helaas werd die geweigerd omdat er bij de administratie te weinig kennis en gegevens zijn over het vakwerk in Vlaams-Brabant om een vergelijkende studie te kunnen maken. Er is dus duidelijk nog veel werk aan de winkel om dit erfgoed te vrijwaren...